A wiecie, że w Krakowie mamy miasto w mieście? W sumie to nawet nie jedno! Istniejące od 1335 miasto Kazimierz zostało decyzją z 1792 (w rzeczywistości osiem lat później niż decyzja) wcielone do Krakowa. W 1495 roku na terenie części miasta (dawnej wsi Bawół) Olbracht ustanowił miasto Żydowskie. Więc tak właściwie to mamy miasto w mieście a w tym mieście jeszcze jedno miasto! :) Społeczność Żydowska mieszkała tutaj i rozwijała się wiele wieków, stając się ważnym ośrodkiem kultury, sztuki, myśli, handlu itd. Co zostało do dzisiaj z przestrzeni urbanistycznej? Całkiem sporo. Choć nie łatwo było przetrwać…
Dla każdej społeczności żydowskiej najważniejszym obiektem jest – mykwa! Według Halachy gmina, która nie ma swojej mykwy nie może być uznana nawet za wspólnotę. Co to mykwa? Ano budynek do obmyć rytualnych osób praktykujących (lub przyjmujących) judaizm ale i przedmiotów, by stały się koszerne. Na krakowskim Kazimierzy mykw było sporo. Najbardziej spektakularna – Wielka Mykwa. Jest do dzisiaj choć przebudowana wielokrotnie i nie widać jej średniowiecznej metryczki. Nie jest też czynna. Same baseny były w piwnicach, schody są, obrys basenów też ale w mykwie teraz jest kawiarnia i hotel. Czy obecnie można pójść do jakiejś czynnej? Oczywiście. Co do zasady każdy naturalny zbiornik wodny jest koszerny i może go użyć ale takie mykwy że mykwy też są w Krakowie np. przy Miodowej albo w hotelu Eden…
Mamy mykwę – można budować synagogę (swoją drogą w piwnicach większości synagog – mykwy też instalowane były)… W Krakowie zachowało się ich kilka, z czego część jest nadal czynnych.
W połowie XVI wieku zbudowana została synagoga Remu. Przy głównej ulicy – Szerokiej ufundował ją kupiec i bankier królewski Izrael Isserles Auerbach! Z przeznaczaniem była dla znanego uczonego i rabina Mojżesza Isserlesa (prywatnie swojego syna). Powszechnie nazywany był Remu – stąd i nazwa synagogi. Gdy dzisiaj do niej weszłam – pierwsze co zobaczyłam to dwa zielone krzesła… Wciąż mi się pojawiają… Kiedy o nich opowiem… A w samej synagodze – ładna bima na środku i bardzo dekoracyjny aron ha-kodesz.
Kolejna obecnie czynna synagoga – to Kupa. Kiedyś była wkomponowana w mury miejskie (mały fragment ich ostał się). W 1643 została ufundowana z kasy kahalnej, ze składek (stad nazwa). Jest barokowa. Fragmenty polichromii się zachowały całkiem niemałe. Między innymi znaki zodiaku. Wodnik też jest… ;)
W XIX wieku dla społeczności Żydów postępowych (reformowanych) wzniesiona została synagoga Tempel. Eklektyczny budynek o bardzo ciekawej polichromii i generalnie całym wystroju bardzo dekoracyjnym i kolorowym.
Te trzy są czynne. A z istniejących tylko architektonicznie? W 1664 wybudowana została synagoga Izaaka (obecnie w remoncie). Ufundował ją Izaak Jakubowicz. Byłam wewnątrz kilka razy, wiele lat temu. Duża sala modlitewna, stiuki, trochę zachowanej polichromii. I nieeesamowita akustyka!
Wyjątkowa jest XVI wieczna synagoga Wysoka. Bo – na piętrze. Wysoka piętrowa konstrukcja trochę przypomina realizacje znane z Europy południowej. Podobno zbudowali ją Żydzi Sefardyjscy. Może dlatego tak wygląda…
Przy ulicy Szerokiej jest też XVII – wieczna Synagoga Poppera (Bociana). Piękna była i o bogatym wystroju. Och Poppera było stać na rozmach! Teraz czynna nie jest ale w przeciwieństwie od dwu wcześniej wymienionych – wejść do środka można. Jest tam teraz księgarnia i w dawnym babieńcu - sala wykładowa.
No i jest jeszcze Stara Synagoga – ale to teraz jest Oddział Muzeum Krakowa (wiec powiem o niej innym razem, wtedy będzie też czas by poopowiadać co w każdej synagodze jest i gdzie i jak się nazywa i do czego służy :) …).
Czy synagog, domów modlitw, mykw itd. itd. było w Krakowie na Kazimierzu i poza tymi wymienionymi więcej? No pewnie! O każdej (istniejącej i nie istniejącej, można mówić i mówić… Ale to na kolejne opowieści! :)

tekst i fot. ©LucynaMariaRotter